دستگاه جوجه کشی شترمرغ مشخصه هایی ویژه و خاص دارد. اما عملیات جوجه کشی شترمرغ بسیار پر ماجرا تر از دستگاه خاص شترمرغ می باشد.

جوجه کشی شترمرغ مانند سایر طیور نیاز به تامین و کنترل ۴ عامل اصلی جوجه کشی یعنی دما ، رطوبت، اکسیژن و گردش تخم ها دارد.

اما تفاوت های جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان در چیست؟

۱-  دمای دستگاه جوجه کشی شترمرغ

در انواع پرندگان گرچه مقادیر دما و رطوبت تفاوت هایی با هم دارند. ولی میزان این مقادیر بسیار به هم نزدیک بوده. حتی در بسیاری از دستگاه های خانگی می توان با تنظیم میانگین دمای مورد نیاز چندین نوع پرنده مثلا (بوقلمون، غاز و بلدرچین) را با هم در یک دستگاه، جوجه کشی کرد. جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان به طورهمزمان و یا در یک دستگاه امکان پذیر نیست.

اختلاف زیاد دمای مورد نیاز برای جوجه کشی شترمرغ نسبت به سایر پرندگان دلیل این حرف ما می باشد. دمای مورد نیاز تخم شترمرغ در دوران ستر ۲/۳۶ و در دوران هچر ۳۷ درجه سانتی گراد می باشد.

تفاوت دما در جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان حدود یک درجه می باشد. اما این مهمترین عامل تفاوت جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان نیست.

۲- رطوبت در دستگاه جوجه کشی شترمرغ

رطوبت مهمترین عامل در جوجه کشی شترمرغ می باشد. دستگاه های جوجه کشی شترمرغ بر خلاف دستگاه های معمولی نیاز کمتری به تولید رطوبت برای دوره جوجه کشی دارند. در بسیاری از مواقع در جوجه کشی شترمرغ نیاز به رطوبت گیری از دستگاه جوجه کشی شترمرغ داریم.

تخم شترمرغ دارای پوسته ای بسیار سخت و ضخیم بوده. این امر موجب شده تا در طول دوره جوجه کشی آب داخل تخم به سختی تبخیر شود. لذا در طول دوره جوجه کشی شترمرغ نیازی به تامین رطوبت بالا برای دستگاه جوجه کشی شترمرغ نمی باشد. حتی در مناطقی که میزان رطوبت محیط بالا می باشد، لازم است تا رطوبت محیط و یا داخل دستگاه را به روش های مختلف کاهش داد.

رطوبت واقعی دستگاه جوجه کشی شترمرغ را چگونه محاسبه کنیم؟

برای این کار لازم است تا هر تخم شترمرغ شماره گذاری شده. در ابتدای جوجه کشی وزن شده و در یک برگه مخصوص خود، مشخصات آن نوشته شود. در طول دوره هر یک هفته یک بار وزن کشی و کندلینگ مجدد انجام شود.

معمولا برای شروع کار رطوبت دستگاه جوجه کشی روی عدد ۲۵ درصد تنظیم می شود. اگر شرایط داخل دستگاه جوجه کشی ایده‌آل باشد هر تخم شترمرغ باید در طول یک هفته حدود دو الی دو و نیم درصد از وزن خود را از دست داده باشد. اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن بیش از این باشد نشانگر کمبود رطوبت داخل دستگاه می باشد. برای حل این مشکل کافیست تا حدود ۳ الی ۵ درصد رطوبت را افزایش دهیم تا هفته بعد نتیجه کاهش وزن را مشاهده کنیم.

اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن کمتر از دو درصد باشد بیانگر رطوبت زیاد دستگاه است. رطوبت بالا مانع تبخیر آب داخل تخم می باشد. حال باید رطوبت را بین ۳ تا ۵ درصد کاهش دهیم تا در هفته بعد نتیجه را ببینیم.

برای افزایش رطوبت داخل دستگاه معمولاً از بخارسازهای التراسونیک استفاده می نمایند. اما برای کاهش رطوبت داخل دستگاه نیاز به سیستم های پیشرفته و گران قیمت خشک کننده هوا می باشد. که کمتر دستگاهی مجهز به این سیستم ها می باشد.

از آنجا که محل استقرار دستگاه جوجه کشی نیاز به دما و رطوبت معینی دارد معمولاً از دستگاه اسپیلت یا کولر های گازی برای اتاق محل نصب دستگاه استفاده می گردد. بهترین و معمول ترین روش با صرفه برای کاهش رطوبت محیط اطراف و داخل ماشین استفاده از حالت رطوبت گیر کولر های گازی می باشد

۳- اکسیژن دستگاه جوجه کشی شترمرغ

جنین شترمرغ نیاز به اکسیژن بالا مخصوصا در هفته ی آخر جوجه کشی دارد. پوسته سخت می تواند این امر را دشوارتر نماید.

با افزایش مقدار رطوبت دستگاه جوجه کشی شترمرغ به میزان حدود ۵ تا ۱۰ درصد به نرم شدن پوسته کمک کرده و هچ موفق تری را بدست می آورید. اما آنچه که یک دستگاه مخصوص شترمرغ باید برای تامین اکسیژن داشته باشد سیستم اتوماتیک هواگیری دستگاه براساس تایم های مشخص است. باید در زمان ورود به حالت هچر این مقادیر هوا رسانی افزایش پیدا کنند.

۴- راک دستگاه جوجه کشی شترمرغ و گردش تخم شترمرغ:

استفاده از راک های مستحکم و قوی از جنس گالوانیزه و موتورهای گیربکس دار با قدرت تحمل وزن تخم های بارگیری شده برای دستگاه ضروری می باشد. استفاده از راک های به اصطلاح دستگاه مرغی برای جوجه کشی شترمرغ امری کاملا اشتباه و غیر استاندارد می باشد.

تخم شترمرغ حداقل هر یک ساعت یک بار باید تغییر وضعیت داشته باشد. حداقل میزان زاویه چرخش باید بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ درجه باشد. زاویه ۱۸۰ درجه می تواند به بالا رفتن کیفیت جوجه های هچ شده کمک زیادی نماید.

در طول سالیان گذشته در ایران دستگاه های زیادی برای شترمرغ به بازار عرضه شده. عمده تفاوت این دستگاه ها با دستگاه های معمولی فقط در فاصله طبقات بوده. هرچند میزان هچ شترمرغ در این دستگاه ها کمتر از حد متعارف می باشد. ولیکن به علت قیمت بسیار پایین تر از دستگاه های خارجی جایگاه ویژه ای در بین هواداران جوجه کشی شترمرغ دارد.

گاها دیده شده در دستگاه های خانگی با تغییراتی در راک دستگاه و تنظیمات مربوط به شترمرغ تا ۴ تخم شترمرغ را جوجه کشی کرده اند. می تواند برای اعضای یک خانواده بسیار جذاب و مفرح باشد و یا برای انجام یک پروژه دانشجویی مفید واقع شود. ولی توصیه میکنیم برای فعالیت های صنعتی از دستگاه های حرفه ای شترمرغ استفاده کنید.

ساختمان های اداری و کارگری یک مرکز جوجه کشی

هر مرکز جوجه کشی با توجه به بزرگی و ظرفیت آن و تعداد پرسنل فعال در موسسه دارای بخش‌های جانبی متعددی نظیر اتاق نگهبانی، دفاتر اداری، اتاق کارگری و انبار وسایل مصرفی است که با رعایت اصول بهداشتی و قرنطینه در بخش ابتدایی مرکز جوجه کشی طراحی و ساخته می شوند.

آزمایشگاه (اهمیت آزمایشگاه در یک مرکز جوجه کشی)

در موسسه و مرکز جوجه کشی وجود یک آزمایشگاه میکروبیولوژی و کنترل کیفی مجهز، لازم و ضروری است تا به صورت مرتب وضعیت بهداشتی جوجه ها، تخم نطفه دار و همچنین بخش های مختلف موسسه را کنترل کند.

سالن شستشوی ابزار و ماشین آلات

پس از هر دوره جوجه کشی وسایل و تجهیزات مورد استفاده نظیر تجهیزات و متعلقات دستگاه های ستر و دستگاه جوجه کشی هچر و یا ابزار جابجایی جوجه ها و تخم ها باید شست و شو و نظافت شوند که برای این منظور یک سالن مجزا پیش بینی می شود. سالن شست و شوی تجهیزات و وسایل معمولاً مجهز به پمپ آب پر فشار است که در آن فشار آب به شستشوی بهتر تجهیزات کمک می کند. همچنین امروزه دستگاه های خودکار برای شست و شوی سینی ها و تجهیزات یک مرکز جوجه کشی ساخته شده اند که بدون دخالت انسان تجهیزات جوجه کشی را در مدت کوتاهی شسته و تحویل می دهند.

ژنراتور برق

آیا داشتن یک منبع اضطراری تامین برق در مرکز جوجه کشی ضروری است؟

از آن جا که در موسسات جوجه کشی بیشتر دستگاه ها با نیروی برق کار می کنند، لذا پیش بینی یک منبع اضطراری تامین برق در موسسات لازم و ضروری است. قدرت دیزل ژنراتور با توجه به تعداد تجهیزات برقی و قدرت آن ها تعیین شده و باید پاسخگوی حداکثر نیاز مرکز جوجه کشی باشد. کابل های برق ساختمان بهتر است برای ایمنی در داخل لوله های ضد آب و یا روی سقف سالن قرار گیرد. لوله های آب بهتر است از زیر سالن عبور داده شود و قطر لوله های آبرسانی را باید طوری انتخاب کرد که بتوان آب را به مقدار مورد نیاز و با فشار مناسب تأمین کرد. در ضمن سختی آب باید کم باشد. قسمت داخلی دیوارها را باید با کاشی یا سیمان پوشاند تا بتوان آن ها را به طور مرتب شست و نظافت نمود.

 بخش لاشه سوز در مرکز جوجه کشی

این بخش برای معدوم کردن جوجه های تلف شده و یا حذفی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از کوره لاشه سوز یکی از بهترین روش ها برای حذف لاشه ها و جوجه های حذفی است. دستگاه لاشه سوز معمولاً از یک محفظه و یک مشعل تشکیل شده و ممکن است با سوخت های مختلف کار کند. معمولاً در مسیر تولید جوجه یک روزه در مراحل جوجه کشی کوره لاشه سوز در انتهایی ترین بخش مرکز جوجه کشی قرار گرفته و کلیه ضایعات آلوده برای دفع به این محل منتقل می شود.

دستگاه جوجه کشی یک محفظه ای هست که علی رقم تولید و حفظ دما و رطوبت مورد نیاز جوجه کشی باید به مقدار کافی اکسیژن و هوای تازه وارد دستگاه کند و در اختیار جنین های درحال رشد قرار دهد.

 لذا تصور این که هوای محیط پیرامون دستگاه نقشی در عمل جوجه کشی ندارد و دستگاه ایزوله هست کاملاً اشتباه می باشد.

اگر شما صاحب یک دستگاه جوجه کشی از تولیدات شرکت های معتبر هستید قطعاً همراه دستگاه دفترچه راهنما و آموزشی جوجه کشی قرار دارد.

بدون استثنا در تمام این دفترچه ها شرایط محل نصب دستگاه ذکر شده است از مهم ترین این شروط محدوده دمایی مجاز بین ۲۲ تا ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد.

در طول سال بیشترین تماس با واحدهای خدمات پس از فروش شرکت های تولید کننده دستگاه جوجه کشی در فصل زمستان در محدوده ایامی است که موج هوای سرد و بارش های برف و باران در کشور حاکم است.

در این مقاله کوتاه قصد داریم به طور کاربردی چند عامل را بررسی و توصیه های لازم را برای جوجه کشی بهتر در این فصل سال به شما آموزش دهیم تا از جوجه کشی در زمستان لذت ببرید.

نکته اول

دمای اتاق دستگاه جوجه کشی

وقتی صحبت از دمای اتاق جوجه کشی می شود منظورمان دقیقاً کجای اتاق است ؟

منظور از دمای اتاق ، دمای هوا در فاصله ۵۰ سانتی متری دریچه های ورود هوای تازه می باشد که معمولاً در پایین ترین قسمت دستگاه جوجه کشی تعبیه شده‌اند، لذا گاها دیده می شود دمای اتاق در ارتفاع یک متری ۲۵ درجه بوده ولی به علت نفوذ توده هوای سرد از زیر درب ها و درزها هوا به دمای حدود ۱۰ درجه می رسد و از طریق دریچه های دستگاه وارد شده است و موجب ایجاد شوک حرارتی و ایجاد اختلاف دما در بین طبقات دستگاه جوجه کشی شده است.

بهتر است از یک پنکه کوچک برای ترکیب هوای گرم بالای اتاق و هوای سرد پایین استفاده شود و اگر از دستگاه های سایز کوچک و متوسط استفاده میکنید دستگاه را روی یک میز قرار دهید.

از نشانه های سرد بودن محیط نصب دستگاه ایجاد قطرات آب بر روی بدنه دستگاه و یا حتی پوسته تخم ها می باشد.

نکته دوم

بخار ساز

از دستگاه بخار سرد التراسونیک غافل نشوید دقت کنید که دستگاه های بخار ساز التراسونیک بدون این که در دمای آب و بخار حاصل تغییر چندانی ایجاد کنند آن را به داخل دستگاه هدایت می‌کنند. مشاهده شده که در فصل زمستان کاربرهای دستگاه جوجه کشی از آب بسیار سرد برای مخزن بخار ساز استفاده کرده اند و موجب خسارت جدی به جوجه کشی شده اند.

 همچنین دستگاه های بخار ساز التراسونیک بخار تولیدی را با کمک یک فن کوچک که در زیر مخزن دستگاه قرار دارد به داخل دستگاه هدایت می کنند لذا اگر در کف اتاق هوا سرد باشد همان هوای سرد را با رطوبت ترکیب کرده و وارد دستگاه جوجه کشی می‌نمایند.

نکته سوم

در فصل سرما قبل از جوجه کشی تخم های نطفه دار را ابتدا در بیرون از دستگاه جوجه کشی به دمای ۲۵ تا ۳۰ برسانید و سپس داخل دستگاه قرار دهید تا روی پوسته آن ها شبنم ایجاد نشود.

نکته چهارم

تجهیزات و تاسیاست استاندارد

در بسیاری از واحدهای جوجه کشی از آنجا که پیش بینی لازم برای فصل سرما به درستی انجام نشده است برای جبران دما از بخاری های برقی با مصرف برق بالا در کنار دستگاه جوجه کشی استفاده می کنند این کار یک خطر جدی در بردارد ( اُفت ولتاژ برق مجموعه شما)

 قطعاً استفاده از مصرف کننده های برقی پرمصرف در مزارع و واحدهای جوجه کشی آن هم از یک کنتور برق می‌تواند باعث اُفت ولتاژ شده و به سیستم کنترل دستگاه جوجه کشی آسیب رسانده و یا مانع گرم شدن کامل دستگاه شود. حتی در مواردی مشاهده شده که باعث ایجاد خطا در محاسبه دمای دستگاه های جوجه کشی شده است.

استفاده از ترانس محافظ جریان با قابلیت کاهنده و افزاینده ولتاژ امری ضروری در واحدهای جوجه کشی می باشد.

خلاصه مقاله

۱- هم دما کردن تدریجی تخم های نطفه دار با دستگاه

۲- کنترل دمای اتاق جوجه کشی کف اتاق

۳- استفاده از آب ولرم حدود ۳۰ تا ۳۵ درجه برای دستگاه بخار ساز

۴- استفاده از یک پنکه کوچک برای گرم نگه داشتن یکنواخت اتاق دستگاه جوجه کشی

۵- اجتناب از باز و بسته کردن بی مورد درب دستگاه جوجه کشی

۶- دقت در جریان کشی از برق

۷- استفاده از ترانس افزاینده ولتاژ

تخم فنچ به دو دلیل ممکن است به جوجه تبدیل نشود:

دلیل اول این که اساساً تخم فنچ بارور نبوده و اصلاً جنینی در آن تشکیل نشده باشد. دلیل دوم این که در فرایند جوجه کشی، جنین موجود در تخم فنچ مرده باشد. برای هر کدام از این دو حالت، علل بسیاری امکان پذیر است.

تخم فنچ نابارور به علل زیر ممکن است تولید شده باشد:

۱. بی تجربگی جنسی در پرنده های جوان ممکن است موجب عدم موفقیت کامل در جفت گیری شده و نهایتاً اسپرم پرنده نر به دستگاه تناسلی پرنده ماده نرسد.
۲. جفت شدن نامناسب فنچ ها نیز می تواند به این امر منجر شود. به عنوان مثال ممکن است در پرورش اختصاصی یک جفت فنچ اشتباهاً دو پرنده ماده انتخاب شده باشند و یا نر و ماده منتخب پرورش دهنده ممکن است با هم سازگار نبوده و عملاً جفت نشوند. همچنین جفت کردن پرنده های خیلی جوان یا خیلی پیر نیز ممکن است علت ناباروری تخم فنچ باشد.

۳. عدم تامین عوامل محیطی موثر در جفت گیری موفق فنچ ها از سوی پرورش دهنده نیز می تواند علت ناباروری تخم فنچ ها باشد. تامین لانه مناسب برای گونه هایی که در لانه جفت گیری می کنند، چوب نشیمن ثابت و فاقد لرزش برای گونه هایی که بر روی چوب نشیمن جفت گیری می کنند، دوره نوردهی مناسب و دارای طیف کامل مورد نیاز چرخه جنسی پرنده ها، تغذیه مناسب فنچ ها و تامین نور، دما و رطوبت در دامنه مطلوب و به دور از استرس از موارد مهمی است که می توانند باعث برطرف کردن این مشکل شوند.

۴. نقص ژنتیکی در پرنده ها مانند ضریب همخونی بالا

۵. نقص فیزیولوژیکی در یکی از پرنده های نر یا ماده مانند عفونت یا تومور در اندام های تناسلی

۶. نقص اندام ها در یکی از پرنده های نر یا ماده مثل لنگش، چاقی و یا فقدان انگشتان پا

۷. جفت کردن به گونه‌ای برخی از فنچ ها، علی رغم جفت شدن و جفت گیری ظاهری به باروری تخم فنچ ها منجر نمی‌شود.

تشخیص بارور بودن تخم فنچ

گاهی اوقات تخم فنچ ممکن است به اشتباه نابارور تشخیص داده شود ولی در واقع تخم فنچ بارور بوده و جنین آن دچار مرگ زود هنگام رویانی شده باشد. درجه حرارت نادرست، تکان خوردن و لرزش لانه، ناهنجاری تخم پرنده و صفات ژنتیکی کشنده از شایع‌ترین علل مرگ زود هنگام جنینی است.

در اکثر موارد، مرگ زود هنگام جنینی با نوربینی تخم فنچ قابل مشاهده نیست و برای تشخیص آن نیاز به مشاهده داخل تخم پرنده توسط دامپزشک خبره یا شخصی آگاه می باشد. مشاهده بلاستودیسک سفید رنگ، بیانگر نابارور بودن تخم و وجود بلاستودرم (صفحه‌ای به شکل سرپوش بر روی ناحیه قطب زرده تخم فنچ که شامل لایه های زاینده اولیه است) بیانگر نوع بارور بودن تخم پرنده و مرگ رویان است. مرگ جنین ممکن است در اواسط دوره جوجه کشی فنچ در دستگاه جوجه کشی نیز رخ دهد که معمولاً به علت کمبود برخی مواد مغذی است. در واقع تخم گذاشته شده توسط یک پرنده ماده دچار کمبود ویتامین ها، در ثلث دوم دوران جوجه کشی، دچار مرگ جنینی می‌شود.

تاثیر تغذیه فنچ بر بارور بودن تخم فنچ:

کمبودهای تغذیه ای جزئی همزمان با تخلیه ذخایر بدنی فنچ های ماده در فصل تولید مثل، به کمبود های بزرگ تبدیل می‌شود. اگرچه عفونت های باکتریایی یا قارچی نیز ممکن است باعث مرگ جنین در مراحل میانی دوره جوجه کشی فنچ گردد اما این مشکل در اغلب موارد مسئول مرگ در اواخر دوره جنینی است. مرگ جنینی در اواخر دوره جوجه کشی نیز ممکن است رخ دهد که عفونت های باکتریایی یا قارچی، دما یا رطوبت نامناسب یا وجود یک اختلال ژنتیکی (عمدتاً حالت غیر طبیعی جنین در زمان تفریخ تخم فنچ) از عمده دلایل آن است.

سلامت فنچ ها، رعایت بهداشت و روش قرنطینه مناسب، تامین لانه، قفس و بستر لانه تمیز، در جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا به تخم فنچ از اهمیت زیادی برخوردار است و از آلوده شدن تخم و مرگ جنینی ناشی از آن پیشگیری می کند. علاوه بر این، پرندگان باید در یک منطقه‌ای پرورش یابند که عاری از سموم مونوکسیدکربن، نیکوتین، علف کش ها و حشره کش ها باشد. ارائه برخی از آنتی بیوتیک به پرنده های مولد می تواند منجر به مرگ و میر جنین شود و از این رو در صورت ضرورت درمان فنچ ها با آنتی بیوتیک ها، تاخیر در برنامه تولید مثلی فنچ ها توصیه می‌شود.

جوجه کشی کبک با جمع آوری و یا تهیه تخم نطفه دار کبک آغاز شده و پس از نگهداری در شرایط خاص و ضدعفونی کردن تخم کبک ها را در دستگاه جوجه کشی قرار می دهیم.

دمای نگهداری وانبار تخم های نطفه دار کبک قبل از جوجه کشی ۱۷- ۱۲درجه سانتی گراد و رطوبت ۶۵-۵۵ درصد می باشد.

مدت نگهداری در این شرایط حداکثر ۱۲روز است ولی اگر دما بین ۲۵-۲۰ درجه باشد نباید انبار کردن تخم بیشتر از۷ روز به طول بکشد. این مقدار در جوجه کشی مرغ حداکثر ۱۰ روز می باشد.

به طور کلی در دمای بالای ۲۶ درجه سانتی گراد نطفه شروع به رشد می کند و دمای زیر صفر درجه سانتی گراد به نطفه آسیب جدی می زند.

طول دوره جوجه کشی کبک ۲۴روز است .پس ازقرار دادن تخم کبک در دستگاه جوجه کشی دما ورطوبت تنظیم می گردد که دما ۳۷.۵ و رطوبت۶۰- ۵۵ درصد می باشد .

دستگاه جوجه کشی کبک حداقل باید ۳ بار در روز تخم ها را بچرخاند ولیکن چرخش می تواند تا ۲۴ مرتبه در روز هم اتفاق بیافتد.  در روز۲۱ جوجه کشی کبک تخم ها به هچر منتقل می شوند و چرخش راک ها متوقف می گردد .

دمای جوجه کشی کبک در هچر۳۷-۳۶/۵درجه سانتی گراد و رطوبت جوجه کشی کبک۸۰ -۷۵ درصد می باشد واگر رطوبت هچر به میزان کافی نباشد موجب خشک شدن پوسته داخل تخم شده وجوجه کبک ها به سختی می توانند پوسته داخلی وخارجی را شکسته و از تخم خارج می شوند،و یا گاها خروج ناموفق دارند.

به منظور حذف تخم های جنین مرده و بدون نطفه عمل کندلینگ یا نوربینی تخم کبک صورت می گیرد که این روش در دومرحله یکبار روز۸ جوجه کشی کبک  بار دوم پس از انتقال تخمها از ستر به هچر صورت می گیرد . در جوجه کشی بلدرچین به علت نقوش روی پوسته اکثر تخم بلدرچین ها امکان نوربینی وجود ندارد.

جوجه کشی کبک ۲۴ روز به ظول می انجامد تخم کبک ها روز ۲۴ به جوجه تبدیل می شوند ولی بعضی جوجه ها در روز۲۳و یا ۲۵ هچ  (متولد) می شوند .

کل زمان هچ ۱۲-۲۴ ساعت طول می کشد که در صورت تجاوز از۲۴ ساعت باید تخم ها را مورد بررسی قرار داد وعلت  عدم هچ را جویا شد .

از عوامل تاثیرگذار بر طولانی شدن دوره جوجه کشی کبک به بیش از ۲۴ روز :

الف : بیش از حد معمول بزرگ بودن تخم کبک

ب : دمای دستگاه جوجه کشی در ستر و هچر پایین باشد.

ج : دوره ذخیره تخم ها پیش از جوجه کشی کبک طولانی شده باشد.

د : گله مولد کبک پیر باشد.

و دقیقا برعکس موارد بالا می تواند طول دوره را به ۲۳ روز حتی کاهش دهد. دقت کنید کیفیت جوجه در دو حالت ایده آل پرورش کبک نیست.

هنگامی که جوجه ها از تخم بیرون می آیند باید تا ۱۲ ساعت در دستگاه مانده تا خشک شوند و به این منظور باید تهویه افزایش یابد .

تخم هایی که قبل از دوران جوجه کشی کبک مدت زیادتری نگهداری شده اند احتمالا نسبت به تخم های تازه قابلیت جوجه درآوری پایین تر خواهند داشت. دقت کنید تخم هایی که از زمان تخمگذاری کبک هنوز ۲۴ ساعت کامل را نگذرانده اند به علت اینکه ph آلبومین تخم کبک بالا بوده و کیسه هوایی به اندازه کافی رشد نکرده اند مناسب جوجه کشی نیستند.

ارزیابی جوجه کشی کبک

برای بررسی ارزیابی دو پارامتر درصد جوجه درآوری و کیفیت جوجه کبک در دوره پرورش کبک سنجیده می شود.

درصد جوجه دهی :

در صورتی که مدیریت نگهداری گله مولد و اصول نگهداری تخم قبل از جوجه کشی کبک مناسب تر باشد درصد زنده ماندن نطفه و نطفه داری روند فزونی می گیرد. همچنین اگر اپراتور کار با دستگاه جوجه کشی به دقت بر روند کار جوجه کشی تسلط داشته باشد و کیفیت دستگاه جوجه کشی کبک مناسب باشد تعداد زیادی از این تخم ها به جوجه کبک تبدیل خواهند شد. و پس از اتمام جوجه کشی عملیات درصد گیری آغاز می شود.

برای بدست آوردن درصد جوجه خارج شده از دستگاه باید توجه داشته باشید تا این درصد بر تعداد تخم اعم از بی نطفه و خراب می تواند محاسبه شود و بر نسبت تعداد خروج جوجه ها از تخم های سالم و نطفه دار هم می تواند محاسبه شود. آن درصدی مهم است که بر نسبت تعداد تخم نطفه دار حساب شده باشند.

برای این کار لازم است تا تخم های جوجه نشده را شکانده و علت جوجه نشدن را بررسی کرد و سپس تخم هایی که جوجه اصلا تشکیل نشده را از تعداد کل کسر کرد و سپس درصد جوجه های بدنیا آمده را محاسبه کرد.

کیفیت جوجه در طول دوره پرورش کبک

کیفیت جیره کبک مولد و همچنین شرایط دستگاه جوجه کشی در کیفیت جوجه های تولیدی بعد از تولد و تلفات آن در طی دوره پرورش نقش مهمی دارد. چنانچه در فرمول غذایی جوجه ها مواد معدنی و ویتامینی کافی در روزهای اول پس از تولد وجود نداشته باشد در روزهای اول پس از تولد جوجه کبک ها تلفات زیادی خواهند داشت. همچنین شرایط دما و رطوبت دستگاه در وزن جوجه و سرزندگی آن نقش مهمی دارد.

کبک هایی که در قفس کبک مولد یا تخمگذار استاندارد نگهداری می شوند شانس موفقیت بیشتری در جفت گیری و نطفه دارشدن تخم کبک ها دارند . همچنین نگهداری کبک ها در قفس آلوده شدن تخم ها را به کود کبک کاهش می دهد.

جوجه کشی مرغ egg incubation در بین مردم بیشترین سهم از جوجه کشی ماکیان را به خود در دنیا اختصاص داده است . هرچند اصول کلی جوجه کشی پرندگان یکی می باشد اما در جوجه کشی هر پرنده رعایت نکاتی خاص موجب افزایش راندمان جوجه کشی و بالا رفتن درصد هچ ( جوجه درآوری  hatchability ) خواهد شد .

این روزها با ساخت دستگاه جوجه کشی اتوماتیک و مطمئن ، کار جوجه کشی مرغ به یکی از لذت  بخش ترین کارها تبدیل شده است ؛ و جوجه کشی مرغ یکی از کارهایی است که با سرمایه گذاری و کار کم می تواند بازدهی خوبی داشته باشد . به شرطی که تخم نطفه دار مناسب و دستگاه مناسب تهیه کنیم و اصول جوجه کشی مرغ و کار با دستگاه جوجه کشی را عمل کنیم .

هرچند فرایند جوجه کشی مرغ دارای نکات ظریف و دقیقی است اما در این مقاله سعی کردیم تمام نکات فنی و دقیق علمی را با زبانی ساده و قابل فهم برای همه کسانی که با دستگاه جوجه کشی کار می کنند ، چه از دستگاه جوجه کشی خانگی تا دستگاه جوجه کشی صنعتی بیان کنیم . نگارش این مقاله در عین سادگی حاوی مطالب مهم جوجه کشی مرغ می باشد .

تمام مطالب اجرایی این مقاله قبلاً توسط ما یا همکاران مان اجرا و نتیجه آن ارزیابی شده است . بنابراین باخیال راحت از مطالب استفاده کنید و در شرایط خودتان بررسی کنید . اگر نتیجه مناسبی نگرفتید حتماً با ما تماس بگیرید تا شرایط شما را بررسی کنیم و درحد توان راهکارهایی برای بهبود شرایط کاری شما ارائه کنیم . تا موفقیت بیشتری داشته باشید .

تمرکز ما در نوشتن این مقاله بیشتر بر روی روش استفاده از دستگاه های جوجه کشی خانگی ، کوچک و متوسط بوده است چون حداقل هر سال هزاران نفر به این نوع کاربران اضافه می شود ولی هیچ راهنمای کاربردی برای آموزش این افراد ارائه نمی شود و هر ساله هزاران ساعت از وقت و هزینه این علاقه مندان صرف کسب تجربه می شود .

چهار شرط اساسی و حیاتی جوجه کشی مرغ

فرایند تبدیل تخم به جوجه دارای پیچیدگی بسیار زیادی است . نکته جالب این است که برای تبدیل تخم نطفه دار سالم به جوجه فقط چهار شرط اساسی و ساده باید فراهم شوند که عبارت اند از : دما ،رطوبت ، هوا و چرخش تخم .

کل فرایند و پیشرفت فناوری جوجه کشی برای فراهم کردن همین چهار شرط ظاهراً ساده است ؛ اما کار جوجه کشی مرغ و دستگاه جوجه کشی به این سادگی ها هم نیست !

یادمان باشد

  یک تخم نطفه دار سالم  + ۴ شرط لازم جوجه کشی = جوجه

جدول دما و رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ

 دستگاه جوجه کشی :

دستگاه جوجه کشی یا انکوباتور egg incubator ماشینی است که ۴ شرط لازم جوجه کشی را با دقت بالا برای یک دوره جوجه کشی کامل فراهم می نماید و قابلیت تبدیل تخم های بارور fertile را به جوجه ایجاد می کند . انتخاب دستگاه جوجه کشی مناسب برای جوجه کشی مرغ امروزه کمی دشوار شده است . در بازار ایران انواع مختلفی از دستگاه های جوجه کشی است و مبنای ظرفیت دستگاه معمولاً بر اساس گنجایش تعداد تخم مرغ در هر دوره جوجه کشی در نظر گرفته می شود .

سیستم کنترل دستگاه جوجه کشی

سیستم کنترل ها دستگاه های جوجه کشی امروزی را کاملاً اتوماتیک کرده و تمام فرایند کنترل شرایط محیطی به صورت دیجیتالی و به صورت دقیق کنترل می شوند . شاید فقط چیدن تخم در شانه ها و انتقال به سبدها و تخلیه جوجه ها نیاز به کار دستی دارند و بقیه موارد به صورت خودکار انجام می شوند .

در سیستم کنترل مرکزی دستگاه ، دما ، رطوبت ، تهویه و چرخش تخم به صورت خودکار و دقیق کنترل می شود .

در سیستم های هوشمند تمامی عملکرد دستگاه را با سامانه جی اس ام جوجه کشی بر روی موبایل خود کنترل می کنید و از هرجای دنیا تنظیمات را تغییر می دهید حتی در شرایط بحرانی اخطار های لازم را برای شما از طریق تماس تلفنی و یا پیامک ارسال می کند . برای نمونه جی اس ام اینکو gsm-incu  تولید شرکت دماوند سال هاست که با اپلیکیشین جوجه کشی یا همان نرم افزار جوجه کشی کمک حال کاربران دستگاه جوجه کشی می باشد .

تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی :

تنظیم دمای جوجه کشی باید به صورت خیلی دقیق توسط سنسورهای حساسی که در داخل دستگاه کنترل می شود تنظیم شود . نوع سنسور و محل قرارگیری آن در داخل دستگاه نقش مهمی در تنظیم شرایط داخل دستگاه دارد .

جهت تنظیم دمای دستگاه جوجه کشی خانگی یا صنعتی یک منبع تولید حرارت در داخل دستگاه است که در صورت کاهش دمای دستگاه به کم تر از حد مجاز فعال می شود. امروزه در دستگاه های کوچک از هیترهای برقی و در دستگاه های بزرگ از سیستم انتقال حرارت با آب یا روغن استفاده می شود.

بهترین دمای جوجه کشی مرغ در دوران ستر ۳۷/۷ درجه سانتی گراد و در ایام هچر ۳۷/۲ درجه می باشد.

سیستم های تولید حرارت معمولا در مسیر عبور هوای تازه قرار دارند تا هوای وارد شده به دستگاه سریعتر با هوای داخل هم دما شود . المنت های دستگاه به مرور رسوب می گیرند و ممکن است تولید گرمای آنها کاهش یابد. بنابراین باید بصورت دوره ای تمیز شوند.

تنظیم رطوبت دستگاه جوجه کشی :

در بخش ستر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ در حدود ۶۰ درصد تنظیم می شود. تأمین رطوبت در بخش ستر بسته به نوع دستگاه با استفاده از مخزن آب یا دستگاه های رطوبت ساز تأمین می شود.

رطوبت کمتر سبب از دست رفتن آب تخم مرغ و درنتیجه تلف شدن جنین و یا ضعیف شدن جوجه تولیدی می شود. رطوبت زیاد هم سبب تشکیل قطرات آب بر روی پوست و ورود آلودگی به داخل تخم مرغ و رشد قارچ می شود.

اگر رطوبت نسبی زیاد باشد تعادل بین تشکیل آب متابولیک و تبخیر اب از سطح پوسته به هم خورده و جنین در داخل تخم غرق خواهد شد.

رطوبت ستر معمولا اگر ۵۰ تا ۶۰ باشد ، تخم مرغ ۱۲ درصد از وزن خود را از دست می دهد. روزانه کمتر از ۶۳ درصد.

میتوان تخم ها را در طول جوجه کشی وزن کرد.تبخیر بیشتر سبب تولید جوجه های کوچکتر و سبکتر می شود.

هر چه وزن تخم مرغ بیشتر باشد باید درصد رطوبت نسبی هم کمتر باشد.

در دوران هچر رطوبت دستگاه جوجه کشی مرغ ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داده می شود.

براساس تعیین ظرفیت دستگاه های جوجه کشی ، در انواع زیر دسته بندی می شوند:

۱–    ظرفیت کم: کمتر از ۵۰ تخم مرغ جهت استفاده آموزشی و تفریحی.

۲-    ظرفیت خانگی کوچک: ظرفیت ۵۰ تا ۲۰۰ عدد. برای تکثیر و پرورش پرندگان زینتی ، جوجه کشی قرقاول و اشتغال خانگی در مقیاس کوچک معمولاً استفاده می شوند.

۳-    ظرفیت مزرعه ای: ظرفیت ۲۰۰تا ۲۰۰۰تخم. جهت تکثیر و پرورش پرندگان بومی و جوجه کشی مرغ در مزرعه های کوچک و روستایی استفاده می شوند.  افراد علاقه مند به جوجه کشی اردک و جوجه کشی غاز از طرفداران این سایز دستگاه جوجه کشی می باشند.

۴-    ظرفیت صنعتی: ظرفیت های ۲۰۰۰ تخم به بالا: جهت تولید جوجه برای واحدهای نیمه صنعتی و صنعتی پرورش طیور که معمولاً جوجه یکی از مواد اولیه مصرفی در این واحدهای پرورشی است. مثلجوجه کشی بلدرچین یا جوجه کشی کبک و سایر طیور

یکی از اصول مهمی که در ساخت دستگاه های جوجه کشی باید رعایت  شود سادگی کار و نگهداری آن هاست. به طوری که هر فرد با مهارت های معمولی بتواند تعمیر و نگهداری دستگاه را انجام دهد.

برخی سازندگان دستگاه اصل سادگی کار با دستگاه را رعایت نمی کنند و اگر مشکلی برای دستگاه پیش آید حتماً خود شرکت سازنده باید سرویس دهی کند. این در حالی است که شاید این اتفاق در نیمه شب یا در مکانی دوردست رخ دهد و اگر تخم در دستگاه باشد خرابی دستگاه جوجه کشی برای چند ساعت می تواند کل سرمایه ای که در داخل دستگاه قرار دارد را نابود کند.

پس در مورد اصول برق و مکانیک کمی مطالعه کنید یا از افراد حرفه ای اصول را یاد بگیرید تا در هنگام جوجه کشی مرغ اگر با مشکلاتی روبرو شدید خودتان بتوانید قبل وارد شدن خسارت مشکل را حل کنید.

برای کاهش ریسک استفاده از دستگاه جوجه کشی باید برق اضطراری را به هر طریق ممکن پیش بینی کرد. امروز از باطری های ذخیره برق، دستگاه تبدیل برق خودرو، برق خورشیدی و باد برای تأمین برق اضطراری استفاده می شود.

محل نصب دستگاه جوجه کشی در واحد های کوچک

حتما تا حدودی خودتان به اهمیت محلی که دستگاه باید نصب شود پی برده اید. عمده مشکلاتی که کاربران دستگاه های جوجه کشی خانگی و متوسط با آن روبرو هستند مربوط به محل نصب دستگاه می باشد. که پس از بارها تماس با واحد های خدمات پس از فروش و آزمون و خطا پی به اشتباه خود میبرند.

معمولا روستائیان و مزرعه داران اولین محلی که برای نصب دستگاه انتخاب میکنند کنار انبار تجهیزات و یا گوشه ای از سالن محل نگهداری پرندگانشان  ویا اتاقکی با سقف ایرانیتی است.

همینطور افرادی که دستگاه های کوچک برای استفاده داخل منازل تهیه کرده اند اولین گزینه هایشان گوشه انباری، پارکینگ و یا فضای داخل خرپشته ساختمان هست.

باید بگویم اولین اشتباه را این افراد در شروع کار مرتکب شده اند. این مکان ها معمولا توانایی تامین نیازهای دستگاه را برای یک مدت طولانی و ۲۴ ساعته ندارند.

یک بار به درخواست یک مشتری که درصد هچ پائینی در جوجه کشی مرغ  داشت به محل کارشناس فرستادیم کارشناس ما ساعت ۳ بعد از ظهر به محل رسید موقعی که دمای محیط جوجه کشی را اندازه گیری کرند دما حدود ۳۸ درجه بود و محل فاقد تهویه و خنک کننده مناسب بود.در صورتی که شخص بهره بردار دستگاه هیچگاه ساعت ۶ بعد از ظهر زودتر به محل مراجعه نمی کرد و متوجه دمای بالای محیط نمی شد و بارها مشاهده شده مورد هایی که شب دمای محیط جوجه کشی به ۱۰ درجه سانتی گراد رسیده ولی در طول روز در محدوده مجاز بوده.

برای انجام کار جوجه کشی مرغ و تولید جوجه مرغ حداقل باید اقدامات زیر را انجام داد:

۱-         تولید و یا خرید تخم نطفه دار مرغ

۲-         جمع آوری و نگهداری تخم نطفه دار مرغ

۳-         انتخاب تخم های مناسب جوجه کشی مرغ

۴-         تمیز و ضدعفونی کردن اولیه تخم  مرغ نطفه دار

۵-         ذخیره و نگهداری تخم های نطفه دار پس از ضدعفونی

۶-         آماده سازی بخش ستر و ضدعفونی آن

۷-         چیدن تخم مرغ ها در شانه های دستگاه جوجه کشی

۸-         قرار دادن تخمها در قسمت ستر جوجه کشی

۹-         ضدعفونی کردن تخم ها و دستگاه قبل از روشن کردن دستگاه

۱۰-       کنترل دستگاه در طول جوجه کشی مرغ در ساعات مختلف و نور بینی تخم ها در روز دهم جوجه کشی

۱۱-       انتقال تخم ها از شانه های ستر به سبدهای هچر در سه یا چهار روز پایانی جوجه کشی مرغ

۱۲-       خروج و شمارش جوجه ها از هچر

۱۴-       برسی تخم های جوجه نشده و مشکل یابی جوجه کشی

۱۵-       دفع ضایعات جوجه کشی

۱۶-       تمیز و ضدعفونی کردن دستگاه جوجه کشی

تاثیر مدت و شرایط نگهداری تخم مرغ بر درصد هچ و کیفیت جوجه مرغ

معمولاً امکان اینکه تخم های نطفه  دار به صورت تازه و روزانه در دستگاه جوجه کشی مرغ قرار گیرند وجود ندارد؛ بنابراین باید تخم ها برای چند روز جمع آوری شده و به صورت هم زمان برای جوجه کشی مرغ در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند تا جوجه  های هم سن تولید شوند.

هرچه مدت نگهداری تخم نطفه دار مرغ کمتر باشد و شرایط محل نگهداری تخم مرغ مناسب تر باشد افت درصد هچ کمتر خواهد بود. چون تخم موجود زنده ای است که جنین آن برای مدت محدودی می تواند غیرفعال باشد.

شرایط مناسب نگهداری تخم نطفه  دار قبل از جوجه کشی مرغ دمای ۱۵-۱۳ درجه سانتی گراد، رطوبت هم یکی از عوامل مهم در نگهداری تخم مرغ نطفه دار است. رطوبت پایین در مدت نگهداری تخم سبب از دست رفتن آب تخم مرغ شده و احتمال تلف شدن جنین مرغ وجود دارد. از طرفی تخم  هایی که آب خود را ازدست داده اند حتی اگر تبدیل به جوجه مرغ هم شوند کیفیت جوجه تولیدی بسیار پایین خواهد بود.رطوبت ۶۰ درصد مناسب ترین حالت بوده و چرخش تخم مرغ ها در زمان ذخیره سازی حداقل هر ۸ ساعت یکبار باشد.

بهترین دما برای نگهداری تخم نطفه دار اکثر پرندگان دمای ۱۳-۱۵ درجه سانتی گراد است.

ترفندهای خرید تخم نطفه دار  (کیفیت ظاهری تخم مرغ / محل خرید و …)

در هنگام خرید حتماً چند نمونه تخم مرغ در ظرف آب قرار داده شود تا عمر تخم مشخص شود و بعد تخم مرغ های در اب تست شده را شکسته و محتویات را بررسی کنیم. زرده و سفیده کاملاً مشخص و شاداب، سفید دو نوع باشد غلیظ و رقیق، کیفیت و ضخامت پوسته، بررسی شود.

تخم  مرغ هایی که نباید در دستگاه جوجه کشی قرار گیرند:

۱- تخم  مرغ شکسته

۲- تخم  مرغ بدون پوسته

۳- تخم  مرغ گرد

۴- تخم  مرغ های بیضی شکل که قسمت پهن قابل تشخیص نباشد.

۵- تخم  مرغ دوزرده

۶- تخم  مرغ کودی

۷- تخم  مرغ آلوده به خون

۸- تخم  مرغ های خیلی ریز یا خیلی درشت

۹- تخم مرغ های تاریخ گذشته

برای درک بهتر دلایل استفاده نکردن از اینگونه تخم مرغ ها  در جوجه کشی مرغ به توضیح چند مورد می پردازیم.

تخم مرغ شکسته و ترک دار

یکی از ناهنجاری های تخم در برخی از پرندگان تخم های سوراخ دار است. در برخی از شرایط بعد از تخم گذاری ممکن است تخم با جسم سخت و تیزی برخورد کند و پوسته سوراخ شود.

در برخی شرایط در اثر نازک شدن پوسته و یا افزایش تعداد روزنه های پوسته در قسمت های دیگری غیر از ناحیه اتاقک هوایی، باعث می شود که در زمان سرد شدن محتویات تخم بجای تشکیل اتاقک هوایی در قسمت پهن تخم، هوا از قسمت های دیگری از پوسته وارد تخم شود که دیواره نازک تر و روزنه های بیشتری دارد.

نفوذ هوا از قسمت های دیگری از پوسته به جز ناحیه اتاقک هوایی سبب می شود که چون پوسته استقامت کافی در قسمت های دیگر ندارد پوسته ترک خورده و به سمت داخل تخم مرغ کشیده شود.

گاهی هم در اثر نوک زدن خود پرنده یا سایر پرنده های هم جوار ممکن است تخم آسیب ببیند.

تخم مرغ های ترک دار به سرعت آب خود را از دست می دهند و بعد از چند روز در داخل دستگاه جوجه کشی و یا اتاق نگهداری تخم خشک می شوند.

عوامل آلوده کننده به سرعت به داخل تخم های ترک دار وارد می شوند و تا قبل از خشک شدن تخم مرغ می توانند محتویات تخم را آلوده کنند. این آلودگی ها به راحتی می توانند در داخل دستگاه پخش شده و حتی تخم های سالم را نیز آلوده کند.

تخم های خیلی ریز یا خیلی درشت

تخم مرغ هایی که وزن و اندازه انها کمتر از ۷۰ درصد وزن و اندازه نرمال تخم باشد مناسب جوجه کشی نیستند چون محتویات تخم برای رشد جنین کافی نیست از طرفی جوجه ای هم اگر تولید شود قابلیت زنده ماندن ندارد.

تخم های خیلی درشت هم هچ کمتری دارند چون مدت بیشتری در اویدکت باقی می مانند و رشد جنین دیرتر متوقف می شود. بنابراین جنین قبل از اینکه بتواند به حالت سکون برود تلف می شود.

تخمهای هفته اول تخمگذاری مناسب جوجه کشی مرغ نیستند.

به دلیل اینکه برنامه تخم گذاری پرنده ماده هنوز منظم نیست و ممکن است تخم مرغ بیشتر یا کمتر از حد معمول در دستگاه تولید مثلی پرنده ماده بماند و جنین روند رشد مناسبی را طی نکند.

از طرفی سلولهای تولید کننده سفیده و پوسته تخم هنوز خوب فعال نیستند و ممکن است کیفیت سفیده و پوسته مناسب برای رشد جنین نباشد.

اندازه تخم مرغ هم معمولاً در هفته اول تولید نسبتاً کوچک است و در نتیجه جوجه مرغ تولیدی کوچکتر از حد معمول خواهد بود و احتمال زنده ماندن جوجه مرغ کمتر خواهد بود.

نر ها ( خروس ها ) هنوز به بلوغ کامل نرسیده اند و یا اینکه کیفیت اسپرم تولیدی پایین است و مهارت کافی برای جفتگیری ندارند. در نتیجه نمی توانند جفتگیری موفقی داشته باشند و اگر هم جفتگیری داشته باشند کیفیت اسپرم تولیدی خیلی خوب نیست به همین دلیل درصد نطفه داری در تخم مرغ های یک تا دو هفته اول تولید نسبتاً پایین است. در پرندگانی مثل کبک معمولاً تا دو هفته اول تخم ها قابلیت قرار دادن در دستگاه را ندارند چون درصد نطفه داری کمتر از ۲۰ درصد است.

ضدعفونی تخم  مرغ ها

تمیز کردن تخم  مرغ های کودی

محل خروج تخم از بدن پرنده کلواک نام دارد. کلواک کانال مشترک انتهای دستگاه تولیدمثلی و دستگاه گوارشی و ادرار پرندگان است؛ بنابراین در زمان خروج تخم از بدن پرنده احتمال آلوده شدن آن وجود دارد.

در پرندگانی که در بستر نگهداری می شوند نیز احتمال آلوده شدن تخم با کود و یا سایر مواد خارجی بسیار زیاد است. حتی تخم  مرغ هایی که در سیستم قفس تولید می شوند نیز احتمال آلوده شدن با کود یا برخی مواد از قبیل پر و خوراک وجود دارد.

بهترین کار برای داشتن تخم  مرغ های سالم و کم خطر در دستگاه جوجه کشی حذف تخم مرغ های آلوده است؛ اما گاهی اوقات می توان با تمیز کردن پوسته تخم آلودگی را از بین برد و در جوجه کشی مرغ استفاده کرد. این کار در مورد تخم  های پرندگان گران  قیمت به  صرفه است. به عنوان مثال قیمت تخم قرقاول گاهی بیش از ده برابر تخم  مرغ است.

برای تمیز کردن تخم مرغ ها از پارچه زبر و سمباده خیلی نرم استفاده می شود. در زمان تمیز کردن پوسته باید دقت کرد که هیچ تغییر یا خراشی در پوسته ایجاد نشود و به پوسته آسیب نرسد.

بعد از برداشتن آلودگی در سطح پوسته باید تخم مرغ  ها را ضدعفونی کرد. هیچ گاه تخم های آلوده به کود را نباید در داخل محل نگهداری تخم قرارداد چون به سرعت آلودگی را به سایر تخم مرغ  های سالم منتقل می کنند.

چیدن تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی

دمای مناسب محل چیدن تخم در شانه ها باید ۲۶-۲۰ درجه سانتیگراد و رطوبت آن ۸۰-۶۰ درصد باشد. دمای بیش از ۲۸ درجه  در هنگام چیدمان معمولاً به تخم آسیب می زند. نوک تیز تخم مرغ ها باید رو به پایین درون شانه مرغ جای گذاری شود.

برنامه سرکشی منظم به دستگاه در طول جوجه کشی مرغ

با توجه به اینکه دستگاه های امروزی کاملاً خودکار هستند اما بازهم نیاز به سرکشی و کنترل منظم دارند. اگر دستگاه در نزدیکی قرار دارد حداقل هر ۴ ساعت یک بار در شرایط عادی ازلحاظ کارکرد سیستم گرمایش، رطوبت ساز، تهویه و چرخش تخم کنترل شود.

اگر دسترسی کمتر است باید دستگاه به سیستم هشداردهنده مجهز شود و حداقل هر ۶ ساعت یک بار کنترل شود.

کنترل نکردن دستگاه سبب می شود که حتی ایرادات جزئی را متوجه نشده و اگر مشکلات دستگاه و ازکارافتادن قطعه ای چند ساعت به طول بیانجامد سبب از بین رفتن جنین و هدر رفتن سرمایه تولیدکننده می شود.

در یکی از دستگاه های جوجه کشی همکاران که جوجه کشی بوقلمون انجام میداد به خاطر سر نزدن به دستگاه چند میلیون تومان خسارت واردشده بود. این همکار ما فقط روزی یک بار دستگاه را کنترل می کرد و متأسفانه به دلیل نوسانات برق فیوز ماقبل دستگاه اتصال را قطع کرده بود و با اینکه قطعی برق نداشتیم ولی دستگاه برای چندین ساعت خاموش بود و تقریباً تمام تخم بوقلمون  ها از بین رفته بودند.

اگر قطعی برق اتفاق افتاد و در زمان قطعی و چند دقیقه بعد باید از نزدیک دستگاه را کنترل کرد و از کار کردن تمام تجهیزات مطمئن شد. اهمیت کنترل دستگاه جوجه کشی برای جوجه کشی شتر مرغ که قیمت تخم شتر مرغ گران تر است بیشتر نمایان می شود.

نوربینی تخم یا کندلینگ

در طول جوجه کشی بهتر است روند رشد جنین را بررسی کرد. برای کندلینگ در روزهای مختلف جوجه کشی تعدادی تخم را از دستگاه خارج کرده و توسط دستگاه مخصوص کندلینگ ( دستگاه نطفه سنج ) که ساختار ساده ای دارد تخم ها در معرض نور قرار گرفته و محتویات تخم تا حدودی دیده می شود.
از روز سوم جوجه کشی می توان نطفه دار بودن تخم و شروع رشد جنین را در اکثر پرندگان تشخیص داد. روزهای هفتم و چهاردهم جوجه کشی هم برای کندلینگ مناسب است.
در زمان خارج کردن تخم برای کندلینگ باید شرایط دما و رطوبت خارج از دستگاه مناسب باشد و تخم به سرعت به دستگاه برگردد.
در زمان کندلینگ چون تخم در نزدیک لامپ روشنایی قرار می گیرد باید به حرارتی که توسط لامپ تولید می شود توجه کرد. بنابراین عملیات نوربینی باید خیلی سریع انجام شود.
دمای محل کندلینگ باید ۲۵-۲۰ درجه سانتیگراد و رطوبت آن حداقل ۷۰-۵۰ درصد باشد.

آموزش تصویری ساخت دستگاه نطفه سنج

زمان مناسب خروج جوجه از دستگاه

حاصل تلاش جوجه کشی، جوجه سالم و باکیفیت است. اگر تمام مراحل و اصول جوجه کشی مرغ درست رعایت شده باشند نتیجه آن درصد هچ بالا و کیفیت جوجه عالی خواهد شد.

یکی از لذت بخش ترین مراحل جوجه کشی خروج جوجه از تخم است. توصیه می کنم چند باری از پشت شیشه دستگاه نظاره گر خروج جوجه مرغ ها از تخم باشید که یکی از زیباترین لحظات طبیعت را خواهید دید.

معمولاً جوجه ها طی ۲۴ از تخم خارج می شوند. زمان خروج جوجه ها از تخم بستگی به اندازه تخم مرغ ، مدت نگهداری قبل از جوجه کشی، سن گله مولد، رطوبت و دمای دستگاه دارد.

معمولاً جوجه هایی که از تخم های ریز متولد می شوند کمی زودتر از تخم خارج می شوند.

چرا جوجه ها همزمان از تخم خارج نمی شوند؟

هرچه مدت نگهداری تخم مرغ قبل از جوجه کشی بیشتر باشد معمولاً جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند.

هرچه سن گله مولد بیشتر باشد اندازه تخم مرغ درشت تر و درنتیجه جوجه ها دیرتر از تخم خارج می شوند. سن گله که بیشتر می شود درصد هچ و یا همان جوجه درآوری هم بیشتر می شود. اما ممکن است کیفیت جوجه بهتر نباشد.

اگر ۱۲۰۰ تخم مرغ در دستگاه جوجه کشی داشته باشیم معمولاً ۵۰۰ جوجه مرغ در طی دو تا چهار ساعت اول متولد می شوند. حدود ۲۵۰ جوجه چند ساعت زودتر و ۲۵۰ جوجه چند ساعت دیرتر متولد می شوند.

تشخیص زمان مناسب برای خروج جوجه ها از تخم، کار دشواری است و خیلی هم ضروری نیست؛ اما خارج کردن زودتر و یا دیرتر سبب آسیب به جوجه و ایجاد مشکلاتی در بخش پرورش جوجه خواهد شد .

جوجه های مرغ و اکثر پرندگان از زمان خروج از تخم تا وارد شدن به سالن تا ۲۴ ساعت نیازی به آب  ودان ندارند و می توانند از ذخیره کیسه زرده که بخشی از زرده تخم است استفاده کنند .

چه زمانی جوجه ها را از دستگاه خارج کنیم؟

خروج جوجه هایی که هنوز خشک نشده اند نیز می تواند سبب آسیب و ایجاد سرماخوردگی در جوجه شود.

خروج دیرهنگام جوجه مرغ ها هم سبب اتمام ذخیره زرده داخل بدن جوجه شده و جوجه دچار آسیب و ضعف خواهد شد.

بنابراین باید شرایط تخم مرغ ها  و دستگاه جوجه کشی را طوری فراهم کرد که تا حد ممکن جوجه ها به صورت هم زمان از تخم خارج شوند و در مناسب ترین زمان از دستگاه خارج و به محل پرورش منتقل شوند.

معیار مناسب برای خروج جوجه از دستگاه خشک شدن ۸۰ درصد جوجه های متولدشده است. معمولاً قسمت پشت سر جوجه ها دیرتر خشک می شود بنابراین با یک بررسی اجمالی می تواند تخمین زد که حدود ۸۰ درصد جوجه ها خشک شدند و ۲۰ درصد در حال خشک شدن هستند؛ که احتمالاً تا پایان شمارش جوجه یا حداکثر چند ساعت بعد خشک می شوند.

اگر زمان خروج جوجه ها از تخم بیش از ۲۴ ساعت طول می کشد باید بعد از ۲۴ ساعت اول هر ۶ ساعت یکبار جوجه های خشک شده را از دستگاه خارج کرد. در مورد جوجه کشی بلدرچین هم می توانید به همین ترتیب عمل کنید.

باز کردن مکرر درب دستگاه در روزهای آخر ممنوع

یکی از دوستان من که اولین بار از دستگاه جوجه کشی استفاده می کرد و اولین بار بود که در منزل کار جوجه  کشی را انجام می داد بااینکه تمام مراحل جوجه کشی مرغ را به خوبی انجام داده بود اما درصد هچ نسبتاً کمی را به دست آورد. وقتی تخم های جوجه نشده را بررسی کردم دیدم که بیشتر جنین ها تا آخرین مرحله رشد کرده بودند و حتی تعداد زیادی از جوجه ها پوسته را شکسته و نوک آن ها بیرون زده بود اما نتوانسته بودند از تخم خارج شوند.

دلیل آن را خودتان حدس بزنید! شنیدن صدای اولین جوجه بسیار هیجان انگیز بود؛ و این دوست ما با شنیدن اولین صدای جوجه برای چند دقیقه در دستگاه را باز می کند و به دنبال جوجه می گردد ولی هنوز جوجه ای از تخم خارج نشده است.

بنابراین هرچند ساعت یک بار در دستگاه باز می شد تا زمان خروج اولین جوجه که بسیار هیجان انگیز بود به هرحال تا چند ساعت پس از خروج جوجه ها از تخم مرغ هرچند دقیقه یک بار در دستگاه بازشده و بچه ها با جوجه ها بازی می کردند و نتیجه تلف شدن تعداد زیادی از جوجه ها قبل از تولد شد.

تعداد خیلی کمی از جوجه ها ممکن است بیش از ۲۴ ساعت زودتر یا دیرتر از تخم خارج شوند بنابراین نباید به خاطر این چند جوجه، به کل جوجه ها آسیب زد.

برای باز کردن درب دستگاه در هنگام خروج جوجه ها حداقا باید ۲۴ ساعت از هچ اولین جوجه گذشته باشد. سپس شرایط هم دمایی اتاق را فراهم کنید و بعد در کوتاهترین زمان ممکن این کار را انجام دهید. برای مرحله بعد حداقل ۶ ساعت تحمل کنید.

آب مناسب دستگاه جوجه کشی

آب مورد استفاده در جوجه کشی باید کمترین درصد املاح و بدون آلودگی شیمیایی و میکروبی باشد.

املاح زیاد در آب سبب ایجاد رسوب روی کنترل کننده های رطوبت و حرارت دستگاه می شود و در عملکرد آنها خطا ایجاد می کند.

اگر آب مورد استفاده دارای درصد املاح زیادی است باید حتماً از دستگاه تصفیه آب و سختی گیر استفاده کرد.آب چاه باید قبل از استفاده توسط کلر ضدعفونی شود.

مهمترین دلایل تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی

معمولاً سه عامل سبب تلفات جنین در سه روز آخر جوجه کشی می شود؛ که عبارت اند از: کمبود اکسیژن، کاهش رطوبت و کاهش یا افزایش دما.

شاید مهم ترین عاملی که باعث تلفات جنین در روزهای پایانی جوجه کشی مرغ می شود افزایش دما است. با توجه به اینکه در روزهای پایانی رشد جنین کامل می شود و متابولیسم بدن زیاد است بنابراین جنین گرما تولید می کند و اگر تبادل حرارتی دستگاه با محیط بیرون مناسب نباشد و این گرمای تولیدی در دستگاه محبوس شود دمای دستگاه افزایش یافته و سبب تلفات جنین می شود.

اگر برای چند ساعت دما بیش از ۳۹ درجه باشد تلفات جنین شروع می شود و در دمای ۴۰ درجه تلفات به شدت افزایش می یابد و در ۴۲ درجه تقریباً تمام جنین ها ظرف چند دقیقه تلف خواهند شد.

جوجه کشی بوقلمون با تهیه تخم نطفه دار مناسب آغاز می شود . از آن جا که بوقلمون ها سنگین وزن هستند میزان جفت گیری ناموفق در این پرنده زیاد می باشد و در نتیجه میزان تخم های بی نطفه درجوجه کشی بوقلمون زیاد مشاهده می شود . لذا لازم است در برخی نژاد های سنگین بوقلمون از عمل تلقیح مصنوعی استفاده شود .

شیوه نگهداری و حمل و نقل تخم نطفه دار بوقلمون تاثیر زیادی بر بالا رفتن درصد هچ بوقلمون ها دارد . رعایت این اصول برای تمامی پرندگان یکسان بوده و می توانید شرایط لازم نگهداری تخم نطفه دار را از اینجا ببینید .

مهم ترین عامل جهت بدست آوردن بهترین نتیجه در جریان جوجه کشی بوقلمون ، تامین درجه حرارت مناسب جهت رشد جنین می باشد . علاوه بر رطوبت ، تهویه و چرخش هوا در دستگاه جوجه کشیبوقلمون از موارد مهمی هستند که اگر به درستی کنترل نشوند عوارض نامطلوب و جبران ناپذیری بر عملکرد جوجه کشی بوقلمون و پرورش بوقلمون خواهد داشت .

در نهایت تخم ها به تغییرات ناچیز این سه عامل چندان حساس نمی باشد ، ولی یک تغییر جزئی در درجه حرارت قابل تحمل برای جنین و افزایش یا کاهش غیر ضروری آن می تواند تاثیر بسزایی در کاهش قابلیت جوجه درآوری تخم بوقلمون ها داشته باشد .

باید توجه داشت که بهترین دما در جوجه کشی بوقلمون ، میانگین دمای ۳۷/۵ درجه سانتی گراد می باشد . جوجه کشی در دمای بالاتر از ۳۸ درجه و در روزهای ۲۴ ـ ۱۸ کاهش قابل توجه ای در قابلیت جوجه درآوری و افزایش تلفات جنین در پی داشته و نشانه های ویژه ای را از نظر آسیب شناسی از قبیل وارونگی و جابه جا شدگی جنین ، آب آوردن چشم ها ، به وجود خواهد آورد . هم چنین ثابت نگه داشتن دما در حدود ۳۶/۵ درجه باعث تاخیر در جوجه درآوری بوقلمون می شود . درجه حرارت های بیشتر از ۳۷/۵ درجه سانتی گراد ، نسبت به درجه حرارت های کم تر از آن به مراتب اثرات مخرب تری را برجوجه کشی بوقلمون خواهد داشت .

بیشترین کاهش در میزان جوجه کشی بوقلمون هنگامی مشاهده می شود که درجه حرارت زیاد در طول هفته دوم جوجه کشی اعمال شود ، به عبارت دیگر اعمال دمای ۳۸ درجه هنگامی که به مدت ۶ روز و در هفته اول ، سوم و چهارم  جوجه کشی اعمال گردد ، تاثیری بر نتیجه هچ نخواهد داشت .

در جوجه کشی بوقلمون هر هفته دما را تغییر دهید

.اما در هفته دوم جوجه کشی بوقلمون اعمال همین دما ، باعث کاهش در میزان جوجه درآوری می شود . این مسئله نشان دهنده حساسیت ویژه جنین بوقلمون به دماهای بالا به خصوص در هفته دوم جوجه کشی می باشد . بنابر این بهتر است که در جوجه کشی بوقلمون در ابتدای دروه دما را بر روی ۳۸/۵ تنظیم کرده و در روز ششم دما را به ۳۷/۷ درجه تغییر دهیم و پس از پایان روز ۱۴ دما را به ۳۷/۵ تغییر دهیم  و تا روز ۲۵ این دما را حفظ می کنیم .

در روز ۲۵ برای ورود به مرحله هچ لازم است تا دمای دستگاه را به  ۳۷/۲ کاهش دهیم . رطوبت نسبی باید در حدود ۶۰ درصد در ۲۴ روز اول و ۷۰ درصد در ۴ روز آخر باشد . مدت زمان جوجه کشی در بوقلمون ۲۸ روز است . معمولا جوجه ها از روز ۲۷ شروع به نوک زدن و درآمدن از تخم می کنند .

تنظیمات دما و رطوبت جوجه کشی بوقلمون در دستگاه جوجه کشی به شرح زیر می باشد

جوجه کشی شتر مرغ ، غاز ، طاووس  و بوقلمون دارای شرایط خاصی می باشد و لازم است تا با علم وتجربه کافی اقدام به جوجه کشی در مقیاس بالا انجام دهید . با توجه به شرایط خاص مورد نیاز جنین بوقلمون ، لازم است تا از دستگاه های جوجه کشی به گونه ای استفاده شود تا یک مرتبه در دستگاه تخم بوقلمون ها چیده شود و تا روز آخر دیگر تخم بوقلمون جدید وارد دستگاه نشود . لذا دستگاه هایی که هر هفته ورودی جدید دارند مناسب جوجه کشی بوقلمون نمی باشند .

در طول جوجه کشی با انجام عملیات کندلینگ ( نوربینی ) تخم های فاسد و بدون نطفه را از دستگاه جوجه کشی خارج کنید تا گازهای آلوده داخل دستگاه منتشر نشود . این عمل اکسیژن رسانی را در هنگام هچ بهتر می کند .

در هنگام هچ شدن جوجه بوقلمون ها صبر کنید تا تمامی جوجه ها متولد شوند و سپس اقدام به باز کردن درب دستگاه هچر کنید . جوجه ها در هفته اول به دمای ۳۵ درجه  و هفته دوم دمای ۳۲ درجه و هفته سوم دمای ۲۹ درجه و به ترتیب هفته های بعد ۲۶ و ۲۴ درجه نیاز دارند که استفاده از مادر مصنوعی برای گرم کردن جوجه بوقلمون ها توصیه می شود .

 پرورش غاز در ایران به دلیل خصوصیات منحصر به فرد نسبت به سایر پرندگان ، آسانتر بوده و همچنین سود اقتصادی بهتری هم دارد .اما به دلایل متفاوت پرورش غاز به طور صنعتی در ایران راه اندازی نشده است .

آناتومی غاز را می توان این طور توصیف کرد :
غاز پرنده ای با جثه متوسط و زیبا و باهوش می باشد .
پا هایی بلند ، گردنی دراز ولی در مقایسه با قو گردن کوتاه تر دارند ، سر بزرگ و بین دو چشم پوشیده با پر می باشد .
دم بلند است و منقار نسبت به جثه باریک می باشد .

غازها در طبیعت در جنگل های قطب شمال زیست می کردند .
در اثر مهاجرت به اکثر نقاط زمین راه یافته اند .
ادامه حیات این پرنده وابستگی زیادی به آب دارد .
غازها گیاه خوار هستند و از گیاهان مراتع و مزارع پرورش غاز تغذیه می کنند .
همچنین از گیاهان رشد یافته در آبگیر ها تغذیه می کنند.

نیاز روز افزون انسان به غذا باعث شده تا دست به کار پرورش غاز بزند .
سود بیشتر پرورش غاز نسبت به پرورش بلدرچین باعث شده است تا پرورش دهندگان طیور تمایلی بیشتری نسبت به پرورش این پرنده داشته باشند .
این حیوان اقتصادی را در سیستم های پرورشی برای تولید پروتئین مورد نیاز نگهداری و تکثیر می کنند .
اکثر نژادهای اقتصادی غاز که امروزه در مزارع معتبر پرورش غاز در دنیا دیده می شود از نژاد غاز وحشی خاکستری حاصل شده اند.

۵ نژاد غاز رایج برای پرورش عبارت اند از :

 غاز نژاد تولوز ( tuolouse ) :
بهترین نژاد غاز برای استفاده در مزارع پرورش غاز از نظر تولید گوشت با جثه ای بزرگ و اصلاح شده است .
وزن نر تا ۱۱ کیلو هم می رسد .
پر و بال خاکستری رنگ و منقار نارنجی می باشد .
تعداد تخم گذاری این نژاد غاز در سال ۲۵ الی ۴۰ عدد می باشد.

غاز نژاد امبدن ( embden ):
مناسب جهت پرورش در مزارع پرورش غاز با هیکلی درشت و پر و بالی نارنجی سایه دار می باشد .
وزن غاز نر ۹ کیلو و ماده تا ۸ کیلو هم می رسد . میزان تخم گذاری در سال ۳۵-۴۰ عدد می باشد .

 غاز نژاد چینی ( chinese ) :
این نژاد در دو سویه ، غاز سفید و غاز قهوه ای رایج است .
به لحاظ وزن و هیکل از دو نژاد قبلی سبک تر است .
کم تر در مزارع پرورش غاز ایران دیده می شوند .
وزن نر ها حداکثر ۵/۵ و ماده ها یک کیلو کم تر می باشد .
تعداد تخم گذاری غاز چینی در سال حدود ۴۰-۶۰ تخم می باشد .

 غاز نژاد افریقایی ( african ) :
غاز آفریقایی بدنی طویل و جناغی کشیده دارد .
در زیر منقار یک غبغب بلند دارد که در اثر تغیرات دمای محیط تغییر رنگ می دهد .
رنگ پرها حالت ابلغ دارد و قهوه ای با لبه های سفید شایع ترین حالت پرهای این غاز است .
از نظر وزن شباهت زیادی به غاز چینی دارد .

غاز سفید ایتالیایی :
نژاد غاز سفید ایتالیایی ، مناسب تخم گذاری می باشد و درصد جوجه درآوری آن زیاد است .
معمولاَ به عنوان گله غاز مادری در مزارع پرورش غاز نگه داری می شود .
غاز سفید ایتالیایی سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ عدد تخم  می گذارد .
میانگین وزن تخم این نژاد غاز ۱۶۰ تا۱۸۰ گرم می باشد .

معمولا غازها توسط مزرعه داران به طور محدود و در گله های کوچک نگهداری می شوند .
در برخی کشورها پرورش غاز به طور صنعتی سال هاست که رواج یافته .
اما در ایران کم تر به پرورش صنعتی غاز پرداخته شده است .
از آنجا که غازها در برابر باکتری ها ، ویروس ها و سایر عوامل بیماری زا مقاوم هستند و کم تر بیمار می شوند :
به راحتی می توانند احتیاجات غذایی خود را از مراتع سرسبز به دست آورند و نیاز به تغذیه دستی آنان به حداقل می رسد .

پرورش غاز در استان های شمالی ایران کمک فراوانی به باغداران در هرس علف های هرز و دفع حلزون و سایر حشرات می کند .
به طوری که دیگر نیاز به هزینه کردن برای این کار ندارند .
شالیکارانی که کار پرورش غاز هم انجام می دهند بعد از درو شالیزار ها با رهاسازی غازها در شالی ، مزرعه را از وجود کرم ساقه خوار برنج ایمن می کنند .

گله مولد در پرورش غاز

سن بلوغ کامل غاز ها دو سالگی می باشد .
این که می گوییم دو سالگی به خاطر این است که غاز ها بعد از یک سالگی شروع به تولید تخم می کنند .
ولیکن از نظر نطفه داری و کیفیت جوجه تولیدی خوب نیست .
بنا بر این تخم های تولیدی از ابتدای سال سوم مناسب ترین تخم ها برای جوجه کشی غاز می باشد .
برای داشتن یک گله غاز مولد با درصد نطفه داری بالای تخم غاز های تولید شده لازم است تا حداقل هر ۲ غاز ماده یک نر داشته باشند .
البته این مقدار می تواند در ازای هر ماده یک نر هم باشد . ولیکن از نظر اقتصادی به صرفه نیست .

تخم غاز

اندازه تخم غاز حدود دو برابر تخم مرغ می باشد که طبق ژورنال های علمی این عدد ۱.۸ برابر می باشد .
پوسته تخم غاز یک و نیم برابر ضخیم تر از پوسته تخم مرغ می باشد .
تخم غاز از ۵۳ درصد سفیده و ۳۵ درصد زرده و ۱۲ درصد پوسته کلسیمی و آهکی تشکیل شده است .
از نظر وزن تخم غاز بین ۱۲۰ تا ۱۶۵ گرم وزن دارد ولیکن مناسب ترین وزن برای جوجه کشی ۱۴۰ تا ۱۶۰ گرم می باشد .
از یک تخم غاز با وزن ۱۵۰ گرم جوجه ای به وزن تقریبی یک صد گرم هچ خواهد شد .

جوجه کشی غاز

جوجه کشی غاز در مزارع پرورش غاز اکثراَ با استفاده از دستگاه جوجه کشی و به صورت مصنوعی صورت می گیرد .
طول دوره جوجه کشی در نژادهای سبک ۲۸ تا ۳۰ روزاست .
در نژادهای سنگین تر غاز مثل غاز نژاد اکراینی تا ۳۵ روز به طول می انجامد .
جوجه کشی غاز ترفندهای خاصی دارد و لازم است نکاتی را رعایت کنید تا بهترین راندمان جوجه درآوری را داشته باشید .
این نکات مربوط به مسایل تنظیم دما و رطوبت و نوع گردش و هوادهی و … می باشد .
در مقاله مربوطه ترفندهای جوجه کشی غاز توضیح داده شده است .

به طور کلی مقادیر پارامترهای دما و رطوبت دستگاه جوجه کشی غاز به شرح زیر می باشد .

جدول جوجه کشی غاز

جوجه غاز

سطح بدن جوجه غاز ها در لحظه هچ شدن پوشیده از کرک های زرد و نرم می باشد .
برای گرم کردن جوجه غاز ها از مادر مصنوعی و یا لامپ های مادون قرمز حرارتی استفاده کنید .
مهم ترین مرحله پرورش غاز ها ۲۰ روز ابتدای زندگی جوجه غاز ها می باشد که به شدت به سرما حساس هستند .
باید برای آن ها فضایی مناسب فراهم کرد تا در این ایام دمای بین ۲۸ تا ۳۵ درجه را داشته باشد .
به این صورت که سه روز اول دما حدود ۳۵ درجه سانتی گراد باشد . پس از آن هر روز نیم درجه از دما کاسته شود .
پرورش غاز را می توانید در فضای باز و یا بسته نیر انجام دهید .
چنان چه از سالن برای پرورش غاز استفاده می کنید به تهویه آن توجه کنید .
برای ساخت دانخوری و آبخوری برای این پرنده می توانید مقاله چند روش ساخت دانخوری را مطالعه کنید .

دانخوری وآبخوری پرندگان در مزراع خانگی را میتوانید با اشیا و ابزارهای ساده و در دسترس با ارزانترین قیمت خودتان بسازید برای این کار لازم است تا نکاتی را در نظر بگیرید.

نگه داری پرنده های خانگی با کاربری زینتی و یا جهت پرورش برای استفاده از گوشت و تخم تولیدی آن ها در محیط های مناسب پیرامون امری لذت بخش وسرگرم کننده بوده و برای عده زیادی از مردم جنبه معیشتی داشته و گاهاَ اقتصاد برخی خانواده ها به آن وابسته است .

در مطلب گذشته نحوه ساخت دستگاه جوجه کشی خانگی را شرح دادیم حال در این مطلب قصد داریم برای افراد مبتدی و تازه کار چند روش ساده ساخت دانخوری و آبخوری مرغ ، بلدرچین ، بوقلمون ، اردک و غاز و دانخوری سایر پرنده ها را با تصویر آموزش دهیم تا از هزینه های اولیه آن ها کاسته شود و یا اگر دسترسی به بازار های تامین تجهیزات پرورش طیور برایتان مقدور نیست می توانید در تامین برخی از تجهیزات خود کفا شوید .

برای ساخت دانخوری و آبخوری اگر نگاهی خلاقانه به لوازم بلا استفاده دور و اطراف خود بیاندازید قطعا با اشیائی روبرو می شوید که با کمی تغییر و اعمال سلیقه می توانند تبدیل به ظروفی مناسب برای دانخوری مرغ و آبخوری مرغ و سایر و پرندگان مزرعه کوچک شما شوند .

چند نکته در طراحی ظرف مناسب

• ظرف دانخوری که می سازید باید توان ذخیره دان برای چند روز را داشته باشد .
• امکان ورود پرنده به داخل ظرف دانخوری نباشد .
• رطوبت و آب باران و … به داخل سطل دانخوری نفوذ نکند تا دان سالم بماند .
• حرکت دان به سمت محل مصرف پرنده روان باشد .
• ظرف دانخوری و آبخوری دارای لبه ای تیز و برنده نباشد تا پرندگان دچار آسیب بدنی نشوند .
• امکان شستشوی دانخوری و آبخوری هر چند یک بار فراهم باشد .
• برای دانخوری بلدرچین از سوراخ های کوچک تر و برای دانخوری بوقلمون سوراخ های بزرگ تر ایجاد کنید .

مدل یک

استفاده از سطل های پلاستیکی برای ساخت دانخوری

پایین ترین قسمت بدنه سطل را به نسبت نوع پرنده ای که نگه داری می کنید حداقل دو سوراخ و حداکثر ۴ سوراخ با فاصله ۱۵ سانتی متر از یک دیگر ایجاد کنید .

لوله های زانویی آب و فاضلاب با زاویه ۴۵ درجه با سایز مناسب سر پرنده ( حداقل یک و نیم برابر ابعاد سر پرنده ) به عنوان محافظ لبه و مانع ریختن دان به بیرون در دهانه سوراخ ها به حالت تصویر نصب کنید .

بعد از ریخت دان به داخل سطل حتما درب سطل را بگذارید تا مانع ورود پرندگان به داخل سطل شود .

مدل دو

با لوله پلیکا دانخوری بسازید

دوعدد زانویی ۴۵ درجه از جنس پلی کا و یا پی وی سی را به هم وصل کنید .

و یک لوله به ارتفاع یک متر به آن به عنوان محل ذخیره دان متصل کنید .

لوله را با استفاده از تسمه های فلزی که می توانید با برش پیت های حلبی بسازید به دیوار محکم کنید .

مدل سه

روشی دیگر یرای ساخت دانخوری

یک سه راهی پلیکا با زاویه ۴۵ درجه را به یک لوله پلیکا متصل کنید و انتهای آن را مسدود کنید و مطابق شکل به یک گوشه از دیوار نصب کنید.

مدل چهار

یک لوله پلی کا به طول ۶۰ سانت را به شکل زیر سوراخ کنید و به یک زانویی متصل کنید و طرف دیگر زانویی را یک لوله به ارتفاع دلخواه جهت ذخیره دان متصل کرده و در کنار قفس و یا مزرعه قرار دهید .

ساخت آبخوری مرغ با استفاده از بطری آب و نوشابه

دو عدد بطری آب یا نوشابه یک و نیم لیتری آماده کنید .

استفاده از بطری های ضخیم نوشابه به علت استحکام بیشتر توصیه مشود .

یک بطری را از وسط ببرید و در ارتفاع ۵ سانتی از کفه بطری یک سوراخ متناسب با سایز سر پرنده ایجاد کنید .

بطری دیگر را پر آب کرده و یک چوب نازک داخل بطری گذاشته به طوری که حداقل دو سانت از قوطی بزرگ تر باشد .

بطری برش خورده را روی این بطری قرار دهید تا جایی که انتهای آن به چوب برسد سپس بطری را برگردانید و در محل مناسب قراردهید .

میتوانید بطری را با ریسمان به طور آویز قرار دهید .

از قرار دادن آبخوری ها در فاصله نزدیک به دانخوری اجتناب کنید

از کجا تخم نطفه دار برای جوجه کشی تهیه کنیم؟

1-     بازارهای محلی

اگر شما به تعدادی تخم نطفه دار برای دستگاه جوجه کشی نیازمند هستید بهتره یه سری به بازار روزهای محلی که در اکثر شهرستان ها برپا  میشه بزنید. این بازار ها معمولا یک روز درهفته با عناوین جمعه بازار، پنجشنبه بازار و ... در مکان های مشخصی برگزار می شوند. برای اطمینان از سالم بودن و نطفه داری تخم های هایی که تهیه میکنید بهتره بار اول از یک فروشنده تعداد کمی خریداری کنید و بعد از تست های اولیه تشخیص نطفه داری و  کندلینگ تخم  اقدام به خرید بیشتر نمایید.

معرفی تعدادی از بازارهای محلی شهرهای شمالی کشور

استان گلستان:

چهارشنبه بازار در گرگان

شنبه بازار: آزاد شهر، سیمین شهر

یکشنبه بازار: انبار الوم، کردکوی، کلاله، فاضل آباد (ایمرملاساری)

یکشنبه بازار: هفتگی روستای قرنجیک قربان آخوند

دوشنبه بازار: بندرترکمن، قرق، (یلمه سالیان، کرد)

سه شبنه بازار: بندرگز، مینودشت، رامیان، (عطاآباد، بی بی شیروان، بهلکه)

سه شنبه بازار: خوجه نفس

چهارشنبه بازار، گرکان، کمیشان، (چن سبلی)

پنج شبنه، آق قلا، (سرحنکلاته)

جمعه بازار: گنبد کاووس، بازار مرزی ایلچه برون کالیکش، کری مرزن کلاته
 بازارهای هفتگی در شهرهای بندرترکمن و آق‌قلا دارای سابقه بهتری هستند .

استان مازندران:

بازار روز نوشهر (هر روز)

شنبه بازار در خرم‌آباد (تنکابن)

سه شنبه بازار خرم آباد (تنکابن) تا ساعت 14

دوشنبه بازار تنکابن (مقابل بازار ماهی)

چهارشنبه بازار سلیمان آباد،(15 کیلومتری تنکابن)

یکشنبه بازار سلمان شهر (متل قو)

سه شنبه بازار نوشهر

چهارشنبه بازار نشتارود

جمعه بازار جویبار

پنج شنبه بازار بهنمیر

چهارشنبه بازار قائم شهر

پنچ شنبه بازار هفتگی معروف شهر گلوگاه (گلیا) بندپی شرقی در حاشیه رودخانه سجارود روستای کوهپایه سرا

یکشنبه بازار در شهر کیاکلا از توابع قائم‌شهر

جمعه بازار شهر امیرکلا از توابع بابل

سه‌شنبه بازار آمل

استان گیلان:

دوشنبه بازار آستانه اشرفیه

پنج شنبه بازار آستانه اشرفیه

چهارشنبه بازار کیاشهر

یکشنبه بازار دستک

شنبه بازار دهشال

سه شنبه بازار دهکا

شنبه بازار تجن گوکه

سه شنبه بازار چهارده روز

شنبه بازار هفتگی لسکوکلایه

شنبه بازار انزلی

چهارشنبه بازار حسن رود

پنج شبنه بازار زیباکنار

دوشنبه بازار کپورچال

سه شنبه بازار املش

شنبه بازار رانکوه

پنچ شنبه بازار شهر تالش

پنج شنبه بازار هشتپر

شنبه بازار اسالم

دوشنبه بازار لیسار

چهارشنبه بازار حویق

یکشنبه بازار خلیفه آباد

یکشنبه و چهارشنبه بازار کوچصفهان

شنبه و سه شنبه بازار لشت نشاء

شنبه بازار لولمان

دوشنبه بازار و پنچ شنبه بازار خشکبیجار

یکشنبه بازار خمام

پنجشنبه بازار شاقاجی

دوشنبه بازار سنگر

شنبه بازار جورشر

چهارشنبه بازار آقا سید شریف

دوشنبه و پنج شنبه بازار رودبار

یکشنبه بازار منجیل

شنبه بازار لوشان

چهارشنبه بازار رستم آباد

یکشنبه بازار رودسر

پنج شنبه بازار کلاچای

دوشنبه بازار رحیم آباد

چهارشنبه بازار چابکسر

چهارشنبه بازار رضوانشهر

سه شنبه بازار پره سر

چهارشنبه بازار پونل

دوشنبه و پنج شنبه بازار سیاهکل

سه شنبه بازار دیلمان

چهارشنبه بازار پیرکوه

چهارشنبه بازار تازه آباد جنگاه

دوشنبه بازار شهر شفت

یکشنبه بازار چوبر

چهارشنبه بازار جیرده

چهارشنبه شیخ محله

سه شنبه شهر فومن

شنبه بازار گوراب پس

یکشنبه بازار گشت رودخان

پنجشنبه بازار آلیان

چهارشنبه بازار زیده

چهارشنبه بازار خشک نودهان

سه شنبه بازار رودبنه

شنبه و سه شنبه بازار پاشاکی

سه شنبه بازار لفمجان

شنبه بازار شیخعلی کلایه

شنبه بازار و چهارشنبه بازار شهر لنگرود

بازار مال فروشان لنگرود و بازار سنتی و دائمی فروش ماهی

دوشنبه بازار کومله

شنبه بازار اطاقور

دوشنبه بازار شلمان

جمعه بازار چمخاله

جمعه بازار لات لیل

یکشنبه بازار سنتی صومعه سرا

پنج شنبه و جمعه بازار تولم شهر (مرجقل)

دوشنبه بازار گوراب زرمیخ

دوشنبه بازار هند خاله

پنج شنبه بازار نوخاله

دوشنبه بازار ضیابر

چهارشنبه بازار کسما

پنج شنبه بازار طاهر گوراب

سه شنبه بازار اباتر

بازار سنتی محلی هفتگی شهر ماسال روز شنبه

پنج شنبه بازار شاندرمن

اگر در شهرستان شما بازار محلی برای عرضه محصولات روستایی مخصوصا مرغ و خروس و تخم مرغ و ... وجود داره لطفا در بخش نظرات پایین مطلب با جزئیات ذکر کنید تا این مطلب تکمیل شود.

2-     پرورش دهندگان طیور (معتبر)

چنانچه قصد فعالیت جدی برای کار با دستگاه جوجه کشی را دارید بهتره تا تخم نطفه دار را مستقیم و با نظارت از مزارع معتبر تهیه کنید. مزارع پرورش طیور معمولا با رعایت عوامل تغذیه ای مورد نیاز طیور مولد محصولات باکیفیت تری را نسبت به افرادی که به طور سنتی اقدام به نگهداری طیور می کنند به شما عرضه می کنند. شما میتوانید با جستجو از داروخانه های دامپزشکی، فروشگاه های  لوازم مرغداری و تعاونی های مرغداران و دان فروشی ها پرورش دهندگان رو پیدا کنید. پرورش دهنده ها معمولا تمام اصول لازم برای تولید تخم های نطفه دار با کیفیت را رعایت میکنند . البته هوشیاری شما در بررسی مزرعه طرف قرارداد شما نسبت به نداشتن تلفات و مصرف دارو با دوز درمانی میتونه به خرید بهتر شما کمک کنه.

3-    احداث مزرعه مادر ( گله مولد)

یکی از بهترین روش ها برای تهیه تخم نطفه دار پرندگان نگهداری از پرندگان مولد هستش برای این کار لازم هست تا شما اطلاعات کافی از نحوه نگهداری پرنده مورد نظر را برای تولید تخم های قابل جوجه کشی داشته باشید. برای تکمیل دانش نگهداری پرنده های مولد برای هر پرنده به بخش مقالات سایت مراجعه کنید. در دفترچه راهنمای دستگاههای جوجه کشی شرکت دماوند به طور مختصر برای نگهداری هر پرنده نکات کلیدی مطرح شده است.

4-    واسطه ها : (هشدار)

پر ریسک ترین گزینه برای خرید تخم نطفه دار واسطه ها هستند و هرچه این واسطه ها دور تر از شما باشند درجه ریسک بالاتر می رود. متاسفانه چند وقتی است که سایت های زیادی در اینترنت راه اندازی شده اند با شماره تلفن و حتی آدرس های ظاهرا واقعی ولی متاسفانه گزارش هایی که ما داریم بیانگر کلاهبرداری های بسیار از متقاضیان خرید تخم نطفه دار بوده است. گاها شکایت های زیادی از این افراد و سایت ها به پلیس فتا شده و خیلی از مالباختگان به حقوق خود رسیدند ولی چه بسیار از خریدارانی که فرصت پیگیری و شکایت را نداشتند. نمونه ای از این کلاهبرداری ها به این صورت است که هیچ کالایی برای مشتری نمی فرستند و یا تخم های بدون نطفه می فرستند و در مواردی مشاهده شده تخم هایی که به دلایلی تبدیل به جوجه نشده اند را مجداد به بازار وارد می کنند.

اگر مجبور شدید که از واسطه های اینترنتی تخم نطفه دار تهیه کنید به موارد زیر دقت کنید:

1-       سایت دارای نماد اعتماد الکترونیک واقعی باشد.

2-       آدرس دقیق و معتبر داشته باشد.

3-       آدرس را بررسی کنید و در صورت امکان خرید را حضوری انجام دهید.

4-       شماره حساب را از بانک استعلام کنید و مطمئن شوید حساب قدیمی و معتبر هست.

5-       از واریز وجه به شماره حساب هایی که کمتر از یک سال از تاریخ افتتاح آن می گذرد پرهیز کنید.

6-       در صورت خرید و تاخیر در پاسخگویی و مشاهده اولین نشانه های کلاهبرداری مراتب را سریعا به پلیس فتا گزارش دهید.

7-       دقت کنید که شرکت های واقعی تولید کننده دستگاه جوجه کشی خود مستقیم فروش تخم نطفه دار همه پرندگان را از طریق سایت انجام نمیدهند و معمولا سایت های فروش دستگاه جوجه کشی که برندهای مختلف را با نام خود می فروشند معمولا اقدام به واسطه گری در ضمینه فروش تخم نطفه دار انواع پرندگان می نمایند.

اولين گام جهت شروع جوجه کشی شترمرغ جمع آوري و نگهداري تخمها مي باشد. بايستي توجه داشت که تخمها با نهايت دقت جمع آوري گرديده و پس از تميز کردن و ضدعفوني آنها را در محل انبار تخم قرار دهيم. توجه داشته باشيد مکان مورد نظر جهت نگهداري تخمها بايستي داراي شرايط کاملاً بهداشتي بوده و داراي دما و رطوبت کنترل شده باشد .

معمولاً دماي20 -15 درجه سانتيگراد  جهت انبارداري تخم شتر مرغ مناسب مي باشد که البته اين دو فاکتور مي توانند با توجه به خصوصيات فيزيکي تخمها منجمله ضخامت پوسته و اندازه تخم و همچنين مدت انبارداري و در مقاطع زماني مختلف فصل توليد متفاوت باشد، اما فاکتورهايي که در کلية حالات ثابت مي باشد موارد مربوط به بهداشت محل، رعايت کامل مسائل ايمني، جلوگيري از ورود هر گونه موجودات اعم از حشرات، جوندگان و ... به محل نگهداري و مواردي از اين قبيل مي باشد. در يک حالت طبيعي در زمان انبار کردن قبل از جوجه کشی بايستي در طول روز حدود 4 بار تخم شتر مرغ چرخانده شوند که اين امر به تبادلات غذايي بين سفيده و جنين و تبادلات کاري بين محيط خارج و داخل تخم کمک مي نمايد و پس از گذشت حداکثر 10-8 روز از ورود تخمها به انبار آنها را جهت شروع مرحله جوجه کشي به دستگاههاي ستر وارد نمود. توجه داشته باشيد که پس از گذشت اين مدت و در صورت نگهداري بيش از حد تخمها در انبار اين امر مي تواند منجر به کاهش قدرت جوجه در آوري تخمها و در مواردي مرگ جنين گردد .

جهت اخذ بهترين نتيجه و درصد درآوري مطلوب هميشه نکات زير را مد نظر داشته و نسبت به اعمال آنها نهايت دقت را به عمل آوريد :

1) جمع آوري و حمل و نقل دقيق تخمها

2) دقت در انبارداري تخمها در شرايط مطلوب

3) دقت کافي در ضدعفوني تخمها جهت پيشگيري از آلودگي هاي احتمالي

4) چرخاندن تخمها

5) اعمال رطوبت و دماي مطلوب در هنگام انبارداري و در دستگاهها

6) اطمينان از عملکرد مطلوب دستگاههاو کنترل مداوم آنها در طول مدت جوجه کشي

پس از قراردادن تخمها در دستگاههاي ستر رطوبت و دماي دستگاه بر روي حالت مطلوب تنظيم مي گردد که در این مورد دماي لازم معادل 2/37 – 8/35 درجه سانتي گراد و ميزان رطوبت مطلوب معادل 22-16 % مي باشد که باز هم بايستي توجه داشت تمامي اين اعداد با توجه به خصوصيات فيزيکي و ظاهري تخمها مانند ضخامت پوسته، اندازه، تعداد و اندازه سوراخهاي موجود روي تخم و همچنين تعداد تخمهاي موجود در دستگاهها مي توانند تغيير کنند .

جهت تنظیم رطوبت مورد نیاز در جوجه کشی از عمل وزن کشی برای پیدا کردن عدد مناسب درجه رطوبت کمک می گیریم. به این ترتیب که در ابتدای دوره قبل از ورود تخم ها به دستگاه برای هر تخم یک کارت جوجه کشی در نظر می گیریم . سپس وزن ابتدایی را بر روی آن درج می کنیم. هر هفته یکبار این عمل را انجام می دهیم به طور متوسط در پایان هر هفته باید (1.5تا 2درصد) حدود  30 گرم از وزن تخم شترمرغ ها کاسته شده باشد. در صورتی که وزن بیشتری کم کرده بود نشانگر این است که باید مقداری حدود 5 درصد رطوبت را بالا ببریم و اگر وزن به اندازه کافی کم نشده بود مقدار رطوبت را حدود 5 درصد می کاهیم.

تخمها حدود 40-38 روز در دستگاه ستر قرار گرفته و پس از گذشت اين مدت و نزديک شدن به انتهاي مراحل رشد جنين چرخش تخمها در درون دستگاه متوقف شده و پس از نوک زدن جوجه به کيسة هوايي داخل تخم آنها را به دستگاه هچر منتقل کرده و منتظر شکستن پوسته خارجي و خروج جوجه از تخم مي گرديم. بعد از گذشت حدود 42 روز از زمان جوجه کشي تخمها حدود 15-11% افت وزن خواهند داشت و در نتيجه کنترل وزن تخمها در طول دوره مي تواند به پيش بيني مراحل جوجه کشی شترمرغ کمک نمايد .

در ادامه جهت کسب بهترين نتيجه در امر جوجه کشي موارد زير را به دقت تحت کنترل داشته و اعمال نماييد :

1- نگهداري تخمها در دما و رطوبت مناسب و در شرايط بهداشتي کامل

2- قراردادن تخمها در اتاق پيشگرم جهت گرم کردن اولية تخمها پيش از ورود به ستر

3- کنترل دقيق دستگاهها از لحاظ کارکرد و دما و رطوبت مناسب

4- ضدعفوني دقيق و کامل دستگاهها پيش از ورود تخمها

5- کنترل دقيق دما و رطوبت در طول دورة جوجه کشي و جلوگيري از نوسان شديد دو فاکتور مذکور

6- وزن کشي دقيق و مستمر در طول دوره جوجه کشی شترمرغ جهت اطلاع از روند جوجه کشي

7- انجام کندلینگ در روز 14 و 32 جوجه کشي جهت اطلاع از روند رشد جنين

8- توقف چرخش تخمها پس از روز 38

9- انتقال تخمها به هچر و کنترل روند هچ

10- ضدعفوني کامل بند ناف جوجه ها و انتقال به اتاق پس از هچ و انجام مراقبتهاي اوليه پيش از انتقال آنها به سالن اصلي

11- تهويه و حرارت مناسب در سالن محل استقرار دستگاه جوجه کشی

پس از گذشت روز 38 بايستي تخمها تحت کنترل دقيق قرار گيرند تا روند نوک زدن جوجه ها به کيسة هوايي دقيقاً کنترل گردد زيرا پس از طي اين مدت و با اتمام اکسيژن موجود در تخم، جوجه ها با نوک زدن به کيسة هوايي اکسيژن مورد نياز را تا زمان خروج از تخم تامين مي کنند و گاهي ضعف ذاتي جوجه ها و يا قرارگيري ناصحيح جوجه ها در تخم مانند برگشتگي احتمالي يا وضعيت نامطلوب پا و سر مانع از نوک زدن جوجه به کيسة هوايي مي گردد که ادامه اين وضع مي تواند منجر به خفگي جوجه ها در تخم گردد لذا اطلاع از اين حالات و کمک به موقع به جوجه ها مي تواند مانع از مرگ آنها گردد .

12- تامين و در دسترس گذاشتن کليه قطعات يدکي نظير فيوزها، المنتها، رطوبت سنجها و ..